Japonya’nın Tarihinden Takvimler

Takvimin Japonya’daki tarihini anlatan çok sayıda yazı var ama eski takvimlerin görsellerini bir araya getiren bir paylaşım bulamayınca böyle bir post hazırlamak istedim. Umarım beğenirsiniz!

Japonya’da ilk takvim

Kanayama’da bulunan megalitlerde 5 bin yıl önce güneşin gözlemlendiğini ve buna göre bir takvim oluşturulduğunu düşündüren izler bulunmaktadır. Kayalardaki işaretlerin yılın belirli gün ve saatlerinde ışığın ve gölgenin hareketini izleyerek yapıldığı düşünülmektedir. (Kaynak:Kanayama Megaliths Research Center)

Çin’den Gelen Takvim

İmparatorluk Sarayı’nın astronomi, coğrafya ve Çin’deki takvim konusunda bilgi almak için Kore’den bir rahip getirtmesiyle Çin’de kullanılan takvimin Japonya’a geldiği düşünülmektedir. Japonya’da resmi olarak 604 yılında, Çin’den gelen Ay-güneş takvimi kullanılmaya başlandı.

Ay-Güneş takvimi, dünyanın güneşin etrafındaki yıllık ve ayın aylık hareketlerini birleştiren bir sisteme göre hazırlanmaktaydı. Ayın, dünyanın çevresinde dolaşması 29.5 gün olarak hesaplandığı için bazı aylar 30, diğerleri ise 29 gün olarak kabul edilmekteydi. Her yıl uzun ve kısa ayların sırası değişebilirdi. Bir yıl 354 gün olarak kabul edilirdi. Bundan dolayı mevsimlerin doğru aylara denk gelebilmesi için belirli yıllar “uru-zuki” denilen ekstra bir ay eklenirdi.(Takvimin nasıl hesaplandığını daha detaylı okumak için kaynak: The Japanese Calendar).

Yeni yıl, Şubat veya Mart aylarında, Çin yeni yılının denilen bayramın olduğu zaman başlamaktaydı. Yeni yıla en yakın gün baharın ilk günü olarak kabul edilirdi.(kaynak: Jessica Kennet Cork)

Çin’den gelen ilk takvim (Senmyo takvimi) 800 yılı aşkın olduğu gibi kullanıldıktan sonra, 1684’de Jokyo isimli başka bir takvime geçildi. Jokyo takvimi, Senmyo takviminde değişikler yapılarak oluşturuldu. Edo döneminde(1603-1868) astronomi alanında öğrenilenler ve Batı’dan öğrenilen bilgiler artıkça, Japonya’da kullanılan takvimlerde yapılan değşiklikler de arttı. Jokyo takviminin farklı versiyonları (Horeki, Kansei ve Tenpo isimli takvimler gibi) Meiji döneminde(1868-1912) miladi takvime geçilene kadar kullanıldı.(Daha detaylı okumak isteyenler için kaynak: www.ndl.go.jp)

Japonya’da kullanılan ilk takvimler Çince sembollerle yazılırdı. Bu takvimlerin üstünde dini ritueller ve alametlerle ilgili detaylı notlar da bulunmaktaydı. (Neden Çince semböllerin kullanıldığını merak edenler Japonca’nın yazı sistemi hakkındaki paylaşıma buradan ulaşabilir.) Ayrıca, takvimin üstünde takvimi kullanan kişinin günlük notlar aldığı boşluklar bulunurdu.

Asakusa Köyünde 2003 yılında bulunan çok eski bir takvim 689 yılının Mart ve Nisan aylarını göstermektedir. Bu eski takvimin üzerinde 12 burç hayvanı, günü simgeleyen sembol ve uğulu-uğursuz günlerle ilgili notlar var.

Çince semböllerin basitleştirilmiş versiyonları olan kananın kullanımı yaygınlaşınca takvimlerde de kana kullanılmaya başlandı.(kaynak: Japonca yazı sistemi nasıl gelişti?)

Yeni ay kullanılarak 1859’da oluşturulmuş bir takvim:

Burç Hayvanları

Çin’den gelen sisteme göre doğanın 5 elementi, 12 burç hayvanı ve 10 antik Çince rakamla düzenlenen 6 yıllık bir döngü oluşturulmuştur. Burç hayvanlarının adları hem yıllara (maymun yılı, horoz yılı gibi…) hem de saatlere (gece 1-3 arası öküz saatleri, öğlene doğru 11- 1 ise at saatleri…) isim vermek için kullanılırdı.

Japonca gün isimleri adlarını Çin felsefesine göre doğadaki elementlerden alır.

月曜日 Pazartesi= Getsuyoubi, Ay,

火曜日 Salı= Kayoubi, Ateş,

水曜日 Çarşamba= Suiyoubi, Su,

木曜日 Perşembe= Mokuyouibi, Tahta,

 金曜日 Cuma= Kinyoubi, Metal

土曜日 Cumartesi= Douyoubi, Toprak,

日曜日 Pazar= Nichiyoubi, Güneş.

Eski Takvimlerden ilginç Detaylar

İlk bakışta takvimle çok alakasız görünen ama resmin içinde saklı bilgiler veren baskılar vardı. Aşağıdaki baskılar uzun ve kısa ayların o yıl hangileri olduğunu gösterir:

Bir yıl 4 mevsim ve 24 döneme ayrılmaktaydı. Yıl boyunca doğada gerçekleşen değişimler, yılanların uyanması, çiçeklerin açması, karların erimesi gibi olayları içeren 72 minik mevsime bölünmekteydi. Bu şekilde 72 minik mevsim içeren eski model takvimler halen bulunmaktadır. Merak edenler 72 Seasons isimli uygulamaya göz atabilir.(Alvin Cohen)

Eski takvimlerin üstünde her mevsim doğada yaşanan değişiklikler hakkında bilgiler yazmaktadır. Bu bilgiler adeta şifreli bir dilde yazılmış olan waka şiirlerinde ne yazıldığını anlamaya yardımcı olmaktadır.

1688 basılan Mevsimlerin Kitabı Saijiki ay-güneş takvimine göre, yıl boyu 24 mevsimde yapılması gereken gelenekler açıklamaktadır .

Eski takvimlerde hangi gün ve saatlerinin uğurlu veya uğursuz olduğu belirtilirdi. Eski model basılan takvimlerde halen bu tarihler belirtilir. Böylece düğün, cenaze veya yeni iş yeri açılışı gibi organizasyonları planlarken isteyenler takvime danışabilir.

İmparatorluk Sarayı ve Takvimler

Yayoi dönemine kadar (MÖ 300-MS 300) merkezi bir hükümet olmadığı için ortak bir takvim de olmadı. Yönetim merkezi olduktan sonra, belirli dönemler takvim oluşturma yetkisi sadece sarayda oldu.(kaynak: Jessica Kennett Cork: The Lunisolar Calendar: A Sociology of Japanese Time)

Japonya’nın kapalı olduğu dönem astronomiyle ilgili çalışan birinin İngilizce bir kaynaktan yapmaya çalıştığı bir çeviri:

İmparatorluk Sarayı’nın takvimlerde yaptığı değişiklikler genelde siyasi amaç taşımaktaydı. Takvimin oluşturulması ve kehanetlerin belirlenmesi ile ilgili konularda çalışan özel bir birim ve gözlem evi kurulmuştu. Başa yeni geçen yönetim, gücünü pekiştirmek, kendinden önce savunulan fikirleri geride bırakması için takvimde değişiklikler yaptırırdı. İmparatorluk Sarayı gücünü kaybetmeye başlayınca, yasak olmasına rağmen başka yerlerde de takvimler çıkmaya başladı.

Farklı yerlerin farklı takvim oluşturmasının, uzun ve kısa ayların sırası ve ekstra ay konusunda akıl karışıklığına yol açtığı söylenir. Bu karışıklığa örnek olarak Kyoto’daki resmi bir takvim Ocak 1583′ ü gösterirken, Gohojo, Uesugi ve Satomi gibi güçlü klanların oluşturduğu bir takvimde bu tarih, Aralık 1582’e denk gelmekteydi.(kaynak: shinsengumi-archives)

Ay-güneş takvimleri, Edo döneminin sonuna kadar (1603-1868) özellikle Saray ve soylular tarafından kullanılmaktaydı. Örnek olarak sonbahar hasatını temsil eden otsukimi お月見 ay izleme festivalinin hangi gün olduğu bilmek ve gerekli hazırlıkları yapmak için soylular takvim kullanırdı.

Tek sayfadan oluşan takvimler çiftçi ve tüccarların, ekim zamanı ve ödeme dönemleri gibi günlük işlerinde yardımcı olmaktaydı. Böylece takvim sadece soyluların rituellerde ve devlet işlerinde kullandığı bir item olmaktan çıktı. Ayrıca, 14’üncü yüzyılın ortalarında matbaanın yaygınlaşması da takvim kullanımını ektilemişti.

Dönem isimlerinin adlandırılması, Çin’den gelen bir gelenek şeklinde, İmparatorluk isimleriyle yapılmaktadır. Bu geleneğin 645 yıllarında başladığı söylenmektedir. Önceleri bir yeniliği simgelemesi veya yaşanan bir felaketten sonra yeni bir sayfa açmak için çağ ismi değiştirilirdi. Günümüzde çağ ismi sadece yeni imparatorun gelmesiyle değişmektedir. Tren biletleri, ürünlerin etiketlerindeki tarihler ve kasa fişlerinde bu tarih sistemi kullanılır.